شکاف های فرهنگی و منازعات ایدئولوژیک در کشورهای عرب خاورمیانه با تأکید بر تحولات سیاسی ۲۰۱۰-۲۰۱۴

در اغلب کشورهای عربی خاورمیانه، رابطه میان حکومت و جامعه ماهیتی سنتی دارد و در واقع فرایندهای ملت سازی هنوز در حال شکل‏گیری است. رشد طبقه متوسط شهرنشین، افزایش شمار افراد تحصیلکرده و سیر صعودی استفاده از وسایل ارتباطی جدید همچون اینترنت، تغییر سبک زندگی و... مظاهر اصلی تحولات اجتماعی اخیر در کشورهای عرب بوده است. از آن جایی که نظام های سیاسی حاکم بر این جوامع نتوانسته اند همپای تحولات اجتماعی در این کشورها حرکت کنند و در عملکرد و کارکردها و ساختار سیاسی سنتی این کشور تغییری ایجاد نشده است، این کشورها در آینده ای نه چندان دور شاهد بیشتر شدن شکاف میان دولت و ملت شود که در جای خود می تواند عامل تغییرات ریشه ای و مهمتری در آینده ساختارهای سیاسی این کشورها شود. به عبارت دیگر ممکن است این تغییرات اجتماعی در آینده، تغییرات سیاسی سهمگین تری را در مقایسه با تحولات سال های 2010-2014 سبب شود. با توجه به بحران ساختاری جامعه مدنی و دولت ملی در کشورهای عرب خاورمیانه، منبع اصلی تغییر اجتماعی در جامعه شبکه ای همین هویت فرهنگی می باشد. هویت های فرهنگی مختلف در قالب های گوناگون آن نظیر اسلام گرایی، دموکراسی­خواهی، چندفرهنگ گرایی، با زمینه ها و چشم اندازهای متنوعی که ایجاد می کنند، نمایان گر چالشی جدی و آشتی ناپذیر با نشانه ها، نهادها و قواعد رفتاری برآمده از فرایندهای سیاسی یک‏جانبه و اقتدارگرایانه حکام عرب هستند. نکته قابل پیش بینی این خواهد بود که بزرگ ترین چالش جنبش های اخیر در سال های 2015-2020، تقابل دو گفتمان نوگرایی از طرف طبقه متوسط و رادیکالیسم مذهبی طبقات پایین این جوامع خواهد بود.